||ఓం తత్ సత్||
శ్లో|| ప్రణమ్య శిరసా రామం లక్ష్మణం చ మహాబలమ్||1||
యువరాజం పురస్కృత్య సుగ్రీవ మభివాద్య చ|
ప్రవృత్తి మథ సీతాయాః ప్రవక్తుముపచక్రమే||2||
స|| తతః చిత్రకాననం ప్రస్రవణం శైలం గత్వా శిరసా మహాబలం రామం లక్ష్మణం చ ప్రణమ్య యువరాజం పురస్కృత్య సుగ్రీవం అభివాద్య చ సీతాయాః ప్రవృత్తిం ప్రవక్తుం ఉపచక్రమే ||
తా|| అప్పుడు వానరులు చిత్రమైన వనములు కల ప్రస్రవణ పర్వతము చేరి మహాబలురు అగు రామ లక్ష్మణులకు నమస్కరించి యువరాజును ముందు ఉంచుకొని సుగ్రీవునకు అభివాదము చేసి సీత యొక్కప్రవృత్తిని వివరించుటకు సిద్ధము అయ్యిరి.
||ఓం తత్ సత్||

సుందరకాండ.
అథ పంచషష్టితమస్సర్గః||

అప్పుడు వానరులు చిత్రమైన వనములు కల ప్రస్రవణ పర్వతము చేరి మహాబలురు అగు రామ లక్ష్మణులకు నమస్కరించి యువరాజును ముందు ఉంచుకొని సుగ్రీవునకు అభివాదము చేసి సీత యొక్కప్రవృత్తిని వివరించుటకు సిద్ధము అయ్యిరి.

ఆ వానరులందరూ రావణాంతఃపురములో నిర్బంధిచబడిన, రాక్షసస్త్రీలచే భయపెట్టబడిన , రామునిపై అనురాగము కల సీత గురించి, కాలపు గడువు దాటిపోయి వున్నవిషయము , తదితర ఆన్ని విషయములు రాముని సన్నిధిలో చెప్పిరి.

సీత క్షితించలేదని వినిన రాఘవుడు వారిని అడిగెను. "సీత ఎలాగ వున్నది? దేవీ నాగురించి ఏమనుకుంటున్నది ? వానరులారా వైదేహి గురించి ఇదంతా నాకు చెప్పండి" అని.

రామునిచే చెప్పబడిన మాటలు విని వానరులు సీతావృత్తాంతము క్షుణ్ణముగా ఎరిగిన హనుమంతుని ప్రార్థించిరి. మారుతాత్మజుడైన హనుమంతుడు వారి వచనములను విని సీతాదేవి కి, ఆ దిశలో తిరిగి తలవంచి నమస్కరించి , సీతాదేవిని దర్శించిన విధానము గురించి ఇట్లు చెప్పసాగెను.

"నేను సీతను వెదుకుటకొఱకై నూరు యోజనములు వెడల్పు కల సముద్రమును దాటి వచ్చితిని. అక్కడ ఆ దక్షిణ తీరమున లంక అనబడు రావణుని నగరము కలదు. అక్కడ ఆ దురాత్ముడు నివశించుచుండెను. ఓ రామా ! అక్కడ రావణాంతఃపురములో వున్న, నీ పై మనస్సు ఉంచుకొని వున్న అన్నిటినీ సన్న్యశించి జీవిస్తున్న, సీతను నేను చూచితిని. ప్రమదావనములో రాక్షస స్త్రీలచే రక్షింపబడుచున్న , మాటికీ మాటికీ భయపెట్టబడుచున్న , రాక్షస స్త్రీల మధ్యలో వున్న సీతను చూచితిని. ఆ విధముగా దుఃఖములో ఉన్న, దుఃఖము అనుభవించతగని దేవిని రావణాంతః పురములో రాక్షస స్త్రీల మధ్యలో వున్న దేవిని ఎలాగో చూచితిని. ఒకే జడవేసికొని నీగురించే ఆలోచనలో ఉన్న, భూమిమీద పడుకొని ఉన్న, కాంతి విహీన అయి ఉన్న సీతను ఎలాగో చూచితిని. రావణునిపై విముఖీ అయి వున్న , మరణించుటకు నిశ్చయించుకొనిన, కాకుస్ఠునిపై మనసు వుంచుకొని ఉన్న ఆ దేవి ఎలాగో చూచితిని".

ఓ అనఘా ! నరశార్దూలా ! ఇక్ష్వాకు వంశ కీర్తిని నెమ్మదిగా గానము చేసి నాచేత ఆమెకు విశ్వాసము కలిగింపబడినది.అప్పుడు దేవితో సంభాషించి సమస్త విషయములు రామసుగ్రీవుల మైత్రి కూడా తెలియ చేసితిని. ఆమె యొక్క ఆచారములు నిష్ఠ అదే విధముగా నీపై భక్తి విని సంతోషము నెలకొన్నది. ఓ పురుషోత్తమా ! నీ పై భక్తితో నిండిన కఠోర తపస్సులో ఉన్న మహాభాగ్యవంతురాలూ జనకుని కుమార్తె అయిన సీత నా చేత చూడబడినది. ఓ మహాప్రాజ్ఞ ! చిత్రకూటములో వాయసముపై జరిగిన వృత్తాంతము ఒక గుర్తుగా నీకు చెప్పుటకు నాకు చెప్పినది.

జానకీ దేవి నాతో , "ఓ వాయుపుత్రా రామునకు నీవు ఇక్కడ చూచినది అంతా విన్నవించుము' అని చెప్పెను. 'సుగ్రీవుడు వినునట్లు ఈ వచనములు చెప్పుము. నా చేత రక్షింపపబడిన ఈ చూడామణిని ఇవ్వతగును. ఈ చూడామని నా చేత పరిరక్షింపబడెను. నా తిలకము చెరిగిపోయినప్పుడు మణిశిలను అరగదీసి చెక్కిలి మీద రాశిన వాడవు. అది జ్ఞాపకము చేసికొనగలవు. ఓ అనఘా ఈ దివ్యమైన జలనిధిలో జన్మించిన చూడామణిని పంపిస్తున్నాను.నిజానికి దీనిని చూచి నిన్ను చూచినట్లే సంతోషపడుచున్నదానను. ఓ దశరథాత్మజ ! జీవితము ఇంకా ఒక మాసమే ధరించియుండుదానను. రాక్షసుల వశములో నున్న నేను ఒక మాసము దాటి జీవించియుండను". కృశించిపోయి వున్న , ధర్మము పాటిస్తున్న రావణాంతః పురములో బందీగా వున్న, ఆడ లేడి వలె వికసించిన నేత్రములు గల ఆ సీత ఈ విధముగా నాకు చెప్పెను'.

'ఓ రాఘవా ! ఏది ఏవిధముగా జరిగెనో అది అంతా నీకు చెప్పితిని. అన్నివిధములుగా సాగర జలములను దాటు మార్గము మనము చూడవలయును'.

వాయుపుత్రుడు ఆ రాజపుత్రులిద్దరూ స్వాంతన పొందినారని గ్రహించి అప్పుడు ఆ అనవాలుగా ఇచ్చిన చూడామణిని సమర్పించి, మొదటినుండి జరిగినది అంతయూ క్రమము తప్పకుండా రామునికి తెలిపెను.

ఈ విధముగా వాల్మీకి రామాయణములో సుందరకాండలో అరువది ఐదవ సర్గ సమాప్తము.

||ఓం తత్ సత్||
శ్లో|| తౌ జాతాశ్వాసౌ రాజపుత్రౌ విదిత్వా
తచ్చాభిజ్ఞానం రాఘవాయప్రదాయ|
దేవ్యా చాఖ్యాతం సర్వమేవానుపూర్వ్యా
ద్వాచా సంపూర్ణం వాయుపుత్త్రః శశంస||28||
స|| వాయుపుత్రః తౌ రాజపుత్త్రౌ జాతాశ్వాసౌ విదిత్వా తత అభిజ్ఞానం ప్రదాయ దేవ్యా అఖ్యాతం సర్వం ఏవ సంపూర్ణం ఆనుపూర్యాత్ వాచా శశంస||
తా|| వాయుపుత్రుడు ఆ రాజపుత్రులిద్దరూ స్వాంతన పొందినారని గ్రహించి అప్పుడు ఆ అనవాలుగా ఇచ్చిన చూడామణిని సమర్పించి, మొదటినుండి జరిగినది అంతయూ క్రమము తప్పకుండా రామునికి తెలిపెను.
||ఓం తత్ సత్||

||ఓం తత్ సత్||